SINOPSIA NOVEL KIRTI NJUNJUNG DRAJAT

KIRTI NJUNJUNG DRAJAT

( dening : R. Tg. Jasawidagda )

Nalika ana ing sepur jurusan Semarang-Yogyakarta,kang liwat ana ing Surakarta, ing sawijining gerbong kelas telu, kanggo wong jawa kang ora patiya kebak penupange. Ana sawijining kulawarga kang saka cara panganggone nuduhake yen kegolong wong cukup. Yaiku Darba (paragatama) lan wong tuwane lanang wadon. Dene ing ngarepe, ana penumpang kakung karo abdine lanang siji, kang nitik penganggo lan patrape, nuduhake sawijining priyayi. Ing kono uga ana kadadeyan kang ngagetake Darba, ngenani Mas Bei Mangunripta (makili patrape saperangan priyayi) kang karo patrape katon ngremehake marang sapepadha, klebu marang bapake (Ki Mas Nayapada). Apa maneh marang wong cilik, kayadene saperangan gedhe penumpang sepur kelas telu, gerbong wong jawa. Paragatama manoni dhewe nalika Mas Bei Mangunripta, priyayi kang umuk wibawa mau, dipeksa “mudhun”wibawane dening kondhektur Landa kanthi dilungguhke jejer karo kawula lumrah. Tumrap darba, kadadeyan mau nandhani yen wibawa priyayi iku mung winates ing sapepadhane, ora marang pakaryane. Mas Bei, kang maune umuk iku saiki wis ora duwe daya, merga dheweke ngremehake aturan numpak sepur.

Ana ing acarane Mas Demang Karyabau iya gedhe-gedhean amarga mantune yaiku Raden Mas Uger-uger, putra keponakan Bupati patuh, lurah saka Mas Demang Karyabau. Ing acara iku, Mas Bei kang gumedhe lan seneng umuk iu uga dilorog maneh wibawane dening Mantri Onder Distrik, kang ing pasamuwan disepelekake.

Cerita iki kadadeyan ing jaman walanda, darba njurung mikir jero, utamane ngenani pangaji-aji kang didarbeni priyayi, kang ora didarbeni dening dudu priyayi, upamane sodagar, tani, lan tukang. Miturut nalare Darba, ajine uwong iku dumunung marang pagaweyan lan kapinterane kang sabanjure banjur ndunungake pakerti. Yen para sodagar, tani, lan tukang gelem sinau, sarta gelem srawung jembar, uga bakal dhuwur ajine ( dhuwe arti) lan akeh dhuwite.

Wiwit iku, Darba dadi luwih sregep anggone maca layang kabar lan kalawarti basa jawa minangka sarana njembarake kawruh. Dheweke malah banjur ndarbeni krenteg arep nyoba nulis pawarta, utawa urun rembug ing layang kabar, kanthi jeneng singlon. Darba senajan nganggo jeneng sesinglon ing karangane, dheweke dikenal ing pamaos akeh. Kemajuan saking Darba ora mung ing pagaweyan, ananging uga ing pasrawungan Budi Utomo.

Kadadeyan novel iki yaiku antarane tahun 1903-1908. Informasi kasebut diarah njembarake kawruh pamaos kang wektu semana durung jembar maose. Cerita dipungkasi nalika darba lara kang madal tamba banjur tiba ing patine.